[Hướng dẫn sức khỏe] AIDS

HIV/AIDS
Nguồn NY times

Nhiễm HIV là một tình trạng gây hủy hoại hệ miễn dịch một cách từ từ - khiến cơ thể gặp khó khăn hơn trong việc chống lại sự nhiễm trùng. Khi tình trạng này xảy ra, người bệnh nhiễm AIDS (hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải).

TÊN KHÁC

Nhiễm HIV, Virus suy giảm miễn dịch ở người, hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải.

NGUYÊN NHÂN

Virus gây suy giảm miễn dịch ở người (HIV) gây nhiễm HIV và AIDS. Virus này tấn công hệ miễn dịch. Khi hệ miễn dịch suy yếu, cơ thể trở nên nhạy cảm, khó chống đỡ các nhiễm trùng đe dọa đến tính mạng và các bệnh ung thư. Một khi nhiễm virus, nó sẽ tồn tại trong cơ thể suốt phần đời còn lại.

Virus lây truyền từ người sang người theo bất kỳ con đường nào dưới đây:

-          Qua tiếp xúc tình dục – bao gồm cả đường miệng, âm đạo và hậu môn

-          Qua đường máu – chủ yếu là truyền máu (hiện nay hầu như không xảy ra ở Mỹ) hoặc sử dụng chung kim tiêm.

-          Từ mẹ sang con – một thai phụ có thể truyền virus cho thai nhi qua tuần hoàn chung, hoặc mẹ có thể lây nhiễm cho con qua sữa khi cho con bú.

Virus không lây truyền qua:

-          Những tiếp xúc thông thường như ôm

-          Muỗi

-          Cùng chơi thể thao

-          Chạm vào những vật dụng mà những người nhiễm virus đã chạm vào trước đó

HIV và hiến máu hoặc tạng:

-          HIV không lây truyền cho người hiến máu hoặc hiến tạng. Những người hiến tạng không bao giờ tiếp xúc trực tiếp với người nhận. Tương tự như vậy, những người hiến máu cũng không bao giờ có bất kỳ tiếp xúc trực tiếp nào với người nhận. Trong tất cả những thao tác này đều sử dụng kim tiêm và các dụng cụ vô trùng.

-          Nhưng HIV có thể truyền cho người nhận máu hoặc tạng từ những người hiến bị nhiễm. Để giảm thiểu nguy cơ này, các ngân hàng máu và chương tình hiến nội tạng bắt buộc phải kiểm tra (khảo sát) người hiến, máu, và mô hết sức cẩn thận.

Những người có nguy cơ cao nhiễm HIV bao gồm:

-          Những người tiêm ma túy sử dụng chung kim tiêm

-          Trẻ sơ sinh từ những người mẹ nhiễm HIV không nhận sự điều trị trong suốt quá trình mang thai

-          Những người quan hệ tình dục không an toàn, đặc biệt là với những người có những hành vi nguy cơ cao khác, người nhiễm HIV hoặc AIDS

-          Những người được truyền máu hoặc các chế phẩm của máu giữa năm 1977 và 1985, trước khi xét nghiệm khảo sát HIV trở thành một xét nghiệm thường quy

-          Bạn tình của người có các hành vi nguy cơ cao (như tiêm ma túy hoặc quan hệ tình dục qua đường hậu môn)

Sau khi HIV xâm nhập vào cơ thể,  virus có thể được tìm thấy trong nước bọt, nước mắt, máu, tinh dịch (bao gồm cả tiền tinh dịch – là chất dịch được tiết ra trước khi xuất tinh), dịch âm đạo và sữa. trong đó virus chỉ có thể lây truyền qua máu, tinh dịch, dịch âm đạo và sữa.

TRIỆU CHỨNG

Người nhiễm HIV cấp (nhiễm lần đầu) thường có những biểu hiện tương tự như cảm cúm:

-          Ỉa chảy

-          Sốt

-          Đau đầu

-          Viêm loét miệng, bao gồm cả nhiễm nấm men (tưa)

-          Co cứng hoặc đau cơ

-          Vã mồ hôi về đêm

-          Phát ban hoặc các dạng khác

-          Viêm họng

-          Sưng các hạch bạch huyết

Nhiều người vẫn không xuất hiện triệu chứng khi được chẩn đoán nhiễm HIV.

Nhiễm HIV cấp tiến triển trong vài tuần đến vài tháng thành tình trạng nhiễm HIV không triệu chứng. Giai đoạn này có thể kéo dài đến 10 năm hoặc hơn. Trong giai đoạn này, người bệnh vẫn có thể truyền virus cho người khác.

Hầu như tất cả người nhiễm HIV nếu không được điều trị đúng đắn đều tiến triển tới AIDS. Một nhóm nhỏ người bệnh lại tiến triểu rất chậm hoặc thậm chí không bao giờ tiến triển tới AIDS. Những bệnh nhân này được gọi là thể không tiến triển. Có nhiều khả năng họ có những gene giúp ngăn chặn đáng kể sự tấn công của virus vào hệ miễn dịch.

Bệnh nhân AIDS có hệ miễn dịch bị tổn thương do HIV nên rất nhạy cảm với những nhiễm trùng mà bình thường không thể phát triển ở những người có hệ miễn dịch khỏe mạnh. Đây được gọi là bệnh nhiễm trùng cơ hội.

Triệu chứng thường gặp là:

-          Ớn lạnh

-          Sốt

-          Phát ban

-          Vã mồ hồi (đặc biệt là về đêm)

-          Sưng các hạch bạch huyết

-          Mệt mỏi

-          Sụt cân

ĐIỀU TRỊ

Hiện nay không có phương pháp điều trị đặc hiệu nào cho AIDS. Tuy nhiên có những phương pháp để hạn chế các triệu chứng. Ngoài ra điều trị còn có thể nâng cao chất lượng và kéo dài cuộc sống cho những người đã có triệu chứng.

Liệu pháp kháng retrovirus  ức chế sự nhân lên của virus HIV trong cơ thể. Sự phối hợp các thuốc kháng retrovirus được gọi là liệu pháp kháng retrovirus (ART), còn được biết đến là liệu pháp kháng retrovirus tác dụng cao (HAART), rất hiệu quả trong giảm số lượng HIV lưu hành trong máu. Được đánh giá bằng số virus tự do được tìm thấy trong máu. Ức chế sự nhân lên của virus có thể cải thiện số lượng tế bào lympho T và giúp hệ miễn dịch phục hồi khỏi sự tấn công của HIV.

Những bệnh nhân đang được sử dụng ART với số lượng HIV bị ức chế vẫn có khả năng truyền virus sang người khác qua đường tình dục hoặc sử dụng chung kim tiêm. Khi sử dụng liệu pháp ART, nếu duy trì được sự ức chế mức HIV virus và duy trì  số lượng CD4 ở mức cao (>200 tế bào/mm³), cuộc sống có thể được kéo dài và cải thiện đáng kể.

HIV có thể trở nên đề kháng với một phối hợp liệu pháp ART. Đặc biệt là ở những bệnh nhân không tuân thủ lịch điều trị hằng ngày. Một số xét nghiệm có thể kiểm tra sự đề kháng của một dòng HIV. Thông tin này rất hữu ích trong việc tìm kiếm phối hợp thuốc tốt nhất và để điểu chỉnh phối hợp thuốc khi nó bắt đầu thất bại.

Khi HIV trở nên đề kháng với liệu pháp HAART, bắt buộc phải sự dụng một phối hợp thuốc khác để cố gắng ức chế dòng HIV đề kháng này. HIện nay trên thị trường có khá nhiều loại thuốc mới để điều trị HIV kháng thuốc.

Điều trị với ART có một số biến chứng. Mỗi thuốc có những tác dụng không mong muốn riêng.

Một số tác dụng không mong muốn thường gặp là:

-          Tập trung mỡ ở lưng (bướu trâu) và bụng

-          Ỉa chảy

-          Cảm giác yếu ớt, mệt mỏi, khó chịu

-          Đau đầu

-          Buồn nôn

Khi sử dụng kéo dài, những thuốc này làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, có lẽ do tăng nồng độ cholesterol và glucose máu.

Người đang thực hiện liệu pháp ART cần được theo dõi các tác dụng không mong muốn bởi cán bộ chăm sóc sức khỏe. Các xét nghiệm máu để định lượng CD4 và virus HIV được làm mỗi 3 tháng. Mục tiêu là đạt được số lượng CD4 gần với mức bình thường và ức chế lượng virus HIV trong máu đến mức không thể phát hiện được.

Ngoài ra có thể có một số thuốc được kê để điều trị những vấn đề liên quan đến AIDS như thiếu máu, giảm bạch cầu, và để phòng ngừa các nhiễm trùng cơ hội.

NHÓM HỖ TRỢ

Tham gia một nhóm hỗ trợ - nơi các thành viên chia sẻ những kinh nghiệm và các vấn đề thường gặp có thể thường xuyên giúp giải tỏa những stress tình cảm do mắc bệnh kéo dài.

DỰ PHÒNG

Dự phòng HIV/AIDS:

-          Không sử dụng ma túy phạm pháp, và không sử dụng chung bơ kim tiêm. Hiện nay ở một số nơi đã có chương trình đổi kim tiêm, trong đó bạn có thể bỏ đi những bơm tiêm đã sử dụng và đổi lấy những cái mới, vô trùng. Những chương trình này còn có thể tư vấn cai nghiện cho bạn.

-          Tránh tiếp xúc với máu của người khác. Nếu có thể, hãy mang áo quần bảo hộ, khẩu trang, kính bảo hộ khi chăm sóc người bị thương.

-          Nếu bạn dương tính với HIV, bạn có thể lây nhiễm virus cho người khác. Do đó bạn không nên hiến máu, huyết tương, nội tạng hoặc tinh trùng.

-          Phụ nữ nhiễm HIV nếu có kế hoạch mang thai nên nói chuyện với cán bộ chăm sóc sức khỏe về nguy cơ đối với đứa trẻ tương lai. Họ có thể thảo luận về những phương pháp để bảo vệ đứa trẻ khỏi HIV, chẳng hạn như sử dụng các thuốc điều trị trong quá trình mang thai.

-          Không nên cho trẻ bú sữa mẹ nhiễm HIV vì có khả năng lây cho trẻ.

Thực hành tình dục an toàn, sử dụng bao cao su là một biện pháp có hiệu quả trong phòng tránh HIV. Tuy nhiên không thể loại trừ hoàn toàn nguy cơ lây nhiễm ngay cả khi đã sử dụng bao cao su. Sự kiêng khem là phương pháp duy nhất chắc chắn phòng tránh được lây truyền HIV.

Những người nhiễm HIV đang sử dụng thuốc kháng retrovirus có nguy cơ lây truyền HIV thấp hơn.

Các nguồn cung cấp máu ở Mỹ là thuộc hàng an toàn nhất trên thế giới. Hầu như tất cả những người nhiễm HIV qua đường truyền máu  đều do truyền máu trước năm 1985 – năm mà xét nghiệm HIV trở thành một xét nghiệm thường quy cho tất cả máu được hiến.

Nếu bạn nghĩ rằng mình đã bị phơi nhiễm HIV, hãy tìm đến sự chăm sóc y tế ngay lập tức. Đừng trì hoãn. Bắt đầu sử dụng thuốc kháng virus ngay có thể giảm nguy cơ nhiễm HIV cho bạn. Đây gọi là phòng bệnh hậu phơi nhiễm – được sử dụng trong dự phòng lây nhiễm cho những cán bộ chăm sóc sức khỏe bị thương do kim tiêm trong quá trình làm việc.