[Hướng dẫn sức khỏe] HEN

HEN

NGUỒN
Hen là một tình trạng bệnh lý gây phù nề và co thắt đường thở, dẫn đến khó thở, thở khò khè, tức ngực và ho.

TÊN KHÁC

Hen phế quản

NGUYÊN NHÂN

Nguyên nhân gây ra hen là viêm đường thở. Khi cơn hen xảy ra, thành đường thở  phù nề và các cơ trơn quanh đường thở co thắt. Điều này dẫn đến giảm lượng khí đi qua đường thở.

Với những người có đường thở nhạy cảm, cơn hen có thể khởi phát do hít phải những chất được gọi là dị ứng nguyên hay chất khởi phát.

Những chất khởi phát cơn hen bao gồm:

-          Động vật (lông vật nuôi)

-          Bụi nhà

-          Một số loại thuốc nhất định (aspirin và các loại kháng viêm không steroid khác)

-          Thay đổi thời tiết (thường là thời tiết lạnh)

-          Hóa chất trong không khí hoặc trong thức ăn

-          Hoạt động thể lực

-          Nấm mốc

-          Phấn hoa

-          Nhiễm trùng đường hô hấp, như cảm lạnh thông thường

-          Những xúc cảm mạnh (stress)

-          Khói thuốc lá

Nhiều người hen phế quản có tiền sử cá nhân hoặc gia đình dị ứng, như “sốt cỏ khô” (viêm mũi dị ứng) hoặc chàm. Một số người có thể không có tiền sử dị ứng.

TRIỆU CHỨNG

Đa số người hen phế quản có những cơn hen xen kẽ với những khoảng không triệu chứng. Một số người có cơn khó thở kéo dài với những đợt khó thở tăng lên. Thở khò khè và ho đều có thể là những triệu chứng chính.

Cơn hen có thể kéo dài từ vài phút đến vài ngày, và có thể trở nên nguy hiểm nếu sự lưu thông khí bị tắc nghẽn nặng.

Những triệu chứng bao gồm:

-          Ho có hoặc không kèm tăng tiết đờm dãi

-          Dấu co kéo khoảng gian sườn (Khoảng da ở giữa các xương sườn bị kéo lõm vào trong khi thở)

-          Khó thở tăng lên khi vận động

-          Thở khò khè

Những triệu chứng cấp cần được cấp cứu:

-          Tím môi, mặt

-          Mất tỉnh táo như tình trạng lơ mơ hoặc lẫn lộn nặng trong cơ hen

-          Khó thở nặng

-          Nhịp tim nhanh

-          Tình trạng hoảng hốt trong cơn khó thở

-          Vã mồ hôi

Những triệu chứng khác có thể xảy ra

-          Hô hấp bất thường – thời gian thở ra kéo dài trên 2 lần so với thời gian hít vào

-          Hô hấp tạm đình chỉ

-          Đau ngực

-          Co thắt lồng ngực

ĐIỀU TRỊ

Mục tiêu điều trị là:

-          Kiểm soát được sự phù nề đường thở

-          Tránh xa các dị ứng nguyên hay những chất khởi phát các triệu chứng của bạn

-          Giúp bạn có khả năng thực hiện các hoạt động thông thường mà không gây nên các triệu chứng hen

Bạn và bác sỹ của mình nên cùng nhau làm việc để quản lý thật tốt bệnh hen phế quản của mình. Nên tuân theo các hướng dẫn của bác sỹ của bạn trong việc uống thuốc, loại trừ các tác nhân gây hen, và kiểm soát các triệu chứng.

CÁC THUỐC ĐIỀU TRỊ HEN PHẾ QUẢN

Có 2 loại thuốc trong điều trị hen phế quản:

-          Các thuốc kiểm soát giúp ngăn ngừa các cơn hen

-          Các thuốc tác dụng nhanh sử dụng trong cơn hen

Thuốc điều trị dài ngày

Còn được gọi là các thuốc duy trì hay thuốc kiểm soát. Chúng được sử dụng để phòng ngửa các triệu chứng ở những người bệnh hen trung bình đến nặng. Bạn phải uống những thuốc này hằng ngày để duy trì tác dụng của chúng. Hãy uống thuốc ngay cả khi bạn cảm thấy bệnh tình của mình đã ổn định.

Một số  loại thuốc dùng dài ngày qua đường hô hấp (khí dung, dạng xịt…) như các steroid hay các thuốc đồng vận beta tác dụng dài. Các loại khác được dùng qua đường uống. Bác sỹ của bạn sẽ kê đơn cho bạn loại thuốc phù hợp nhất.

Thuốc tác dụng nhanh

Những thuốc này còn được gọi là các thuốc cắt cơn. Chúng được sử dụng cho:

-          Ho, thở khò khè, hô hấp khó khăn, hoặc một cơn hen

-          Ngay trước khi bạn động thể lực để ngăn ngừa các trị chứng hen gây ra do gắng sức

-          Hãy báo cho bác sỹ của mình nếu bạn phải sử dụng các thuốc tác dụng nhanh này hai lần trong tuần hoặc nhiều hơn. Bệnh hen của bạn có thể đã vượt ra khỏi kiểm soát và bác sỹ của bạn có thể cần thay đổi liều thuốc kiểm soát hằng ngày của bạn.

Những thuốc tác dụng nhanh bao gồm:

-          Các thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn dạng xịt

-          Các thuốc corticosteroid dạng uống dùng khi không cắt được cơn hen phế quản

Một cơn hen nặng cần có sự can thiệp của bác sỹ. Bạn có thể cần phải điều trị nội trú. Tại đây bạn gần như chắc chắn được sử dụng oxygen, hô hấp hỗ trợ, và thuốc qua đường tĩnh mạch.

CHĂM SÓC TẠI NHÀ

Bạn cần:

-          Biết các triệu chứng của hen để theo dõi

-          Biết cách đo lưu lượng khí đỉnh và đọc kết quả đo

-          Biết các  tác nhân làm nặng bệnh hen của bạn và cách xử trí khi nó xảy ra.

Những kế hoạch hành động cho bệnh hen là tài liệu được viết để quản lý bệnh hen. Một kế hoạch hành động cho bệnh hen nên bao gồm:

-          Hướng dẫn sử dụng thuốc khi tình trạng ổn định

-          Danh sách các tác nhân khởi phát và cách phòng tránh

-          Cách nhận biết khi tình trạng hen của bạn chuyển biến tệ hơn, và lúc cần gọi cho bác sỹ hoặc y tá.

Một máy đo lưu lượng khí đỉnh là một dụng cụ đơn giản để đo lường tốc độ thở ra của bạn.

-          Nó có thể giúp bạn nhận ra một cơn hen đang đến, thậm chí đôi lúc trước cả khi những triệu chứng đầu tiên xuất hiện. Chỉ số đo lưu lượng khí đỉnh còn giúp bạn biết khi nào nên sử dụng thuốc hoặc nên làm gì

-          Giá trị lưu lượng khí đỉnh từ 50% đến 80% kết qủa tốt nhất của bạn là dấu hiệu của một cơn hen trung bình. Nếu con số này dưới 50% là báo hiệu cho một cơn hen phế quản nặng.

DỰ PHÒNG
     Bạn có thể giảm thiểu các triệu chứng của hen phế quả bằng cách tránh xa những tác nhân khởi phát và những chất gây kích thích đường thở.
- Bọc giường bằng ga chống dị ứng để giảm tiếp xúc với mạt bụi nhà.
- Không trải thảm ở trong phòng ngủ và thường xuyên sử dụng máy hút bụi.
- Chỉ sử dụng các chất tẩy rửa không mùi để làm sạch các vật dụng trong nhà.
- Giữ độ ẩm thấp và sửa chữ nhữ chỗ dò, dột để tránh sự phát triển của các sinh vật như nấm mốc.
- Giữ nhà ở sạch sẽ và bảo quản thức ăn trong các hộp chứa, không để trong phòng ngủ. Điều này giúp giảm số lượng gián. Những phần cơ thể hoặc chất thải từ gián có thể gây khởi phát cơn hen ở một số người.
- Nếu bạn dị ứng với một loài động vật nuôi trong nhà mà không thể bỏ chúng thì đừng nên cho chúng vào phòng ngủ. Đặt vật liệu lọc trước cửa lò sưởi để hút lông động vật. Thay thiết bị lọc của lò sưởi và máy điều hòa không khí định kỳ.
- Loại trừ khói thuốc lá khỏi ngôi nhà của bạn. Đây là điều quan trọng nhất gia đình có thể làm để giúp đỡ thành viên bị hen. Nếu bạn nghĩ chỉ cần hút thuốc ở ngoài là đủ thì đó là một điều sai lầm. những thành viên trong gia đình hoặc những vị khách sau khi hút thuốc ở ngoài vẫn có thể mang theo phần cặn khói thuốc vào nhà trên quần áo và tóc của họ. Nó có thể gây khởi phát những triệu chứng của hen. Nếu bạn hút thuốc, thì đây chính là thời điểm tốt để bỏ.
- Tránh vùng không khí ô nhiễm, chất thải công nghiệp, những chất khí gây kích thích hết sức có thể.